Tussen plafond en plint
Oud ambacht krijgt nieuw elan!
Al sinds de middeleeuwen worden de woonvertrekken van de allerrijksten
gedecoreerd met kostbare wandtapijten en goudleerbehang. In de zeventiende
eeuw raakt in Nederland het geschilderde behang in zwang onder de rijke
bewoners van grachtenhuizen en buitenplaatsen. Tweeënhalve eeuw later
blaast het kunstenaarsduo Snijder&CO deze Hollandse traditie nieuw leven in.
Koos men aanvankelijk voor luxueuze materialen zoals
goudleer, wandtapijten en zijden stoffen, in de loop van de
zeventiende eeuw - en met name in de achttiende eeuw -
verdwenen de tapijten en het goudleer uit de statige huizen.
In plaats hiervan werden beschilderde kamers een ware
rage onder rijke kooplieden en vooraanstaande families in
de Republiek. Onder invloed van gewijzigde mode, verdwijnt
het geschilderde behang in de tweede helft van de negentiende
eeuw uit de Hollandse huizen. Maar sinds kort is er
weer sprake van een ‘come back’.
Nederlandse fabricage
Geschilderde behangsels, ook wel “geschilderde tapijten”
genoemd waren een minder kostbare vervanging voor gobelins
(wandtapijten) en zijn een specifi ek Nederlands product.
Behalve door hun goedkopere productie leverden behangsels
nog een ander voordeel: de opdrachtgever had meer
keuzevrijheid wat betreft ontwerp en maatvoering voor zijn
wandbespanning, in vergelijking met het traditionele wandtapijt.
Gedurende de twee eeuwen dat deze wandbespanningsmaterialen
werden toegepast kende Nederland tientallen
behangselfabrieken. De meest bekende ervan is de Vaderlandsche
Maatschappij van Reederij en Koopandel ter liefde
van ‘t Algemeen te Hoorn. Hoewel er destijds veel van deze
behangsels zijn gemaakt, zijn er relatief maar weinig
bewaard gebleven. Door het ombouwen van statige grachtenpanden
en woonhuizen tot kantoorpanden zijn na de
Tweede Wereldoorlog veel historische interieurs verloren
gegaan of verkocht aan het buitenland.
Het gevolg hiervan is dat nog maar enkele voorbeelden van
de beste behangschilders op hun originele plek te zien zijn.
Gelukkig is een aantal prachtige ensembles terecht gekomen
in museale collecties en voor iedereen te bezichtigen.
Het kasteel Oud-Amelisweerd vlakbij Utrecht is een van de
weinige huizen waar achttiende-eeuwse behangsels nog op
hun oorspronkelijke plek te bewonderen zijn. En daar begint
ook het verhaal van de handgeschilderde behangsels van
Jaap Snijder en Marcelo Gimenes.
Al sinds de middeleeuwen worden de woonvertrekken van de allerrijksten
gedecoreerd met kostbare wandtapijten en goudleerbehang. In de zeventiende
eeuw raakt in Nederland het geschilderde behang in zwang onder de rijke
bewoners van grachtenhuizen en buitenplaatsen. Tweeënhalve eeuw later
blaast het kunstenaarsduo Snijder&CO deze Hollandse traditie nieuw leven in.
Tuinen van papier
Drie jaar geleden bezocht het tweetal Museum Oud-Amelisweerd.
Al lopend van de Fazantenkamer naar de Vogeltjeskamer
beleefden zij een echt ‘eureka-moment’. Jaap Snijder
weet het zich nog goed te herinneren: “We wilden vanaf
toen alleen nog maar een mooie en ambachtelijke voorstelling
op papier maken. Vanaf dat moment gingen wij ons verdiepen
in het schilderen van behang en besloten wij ons
behang volledig met de hand te vervaardigen en niet meer
op de computer. We willen een mooi en ambachtelijke voorstelling
op papier maken. Bloem voor bloem creëren we zo
tuinen van papier.”
De geschilderde behangsels van Snijder&Co zijn volledig
met de hand vervaardigd zodat de ambachtelijke technieken
in ere worden gehouden. Het zijn geen kopieën van de
decoratieve schilderstukken maar het duo borduurt wel
voort op een van oudsher Nederlandse traditie. Gimenes:
“Onze behangsels zijn een contemporaine versie van deze
historische voorgangers. Vandaar dat wij onze stijl met een
knipoog ook wel Dutchoiserie noemen. We willen vooral de
rijke stijl en sfeer uit de 17de en de 18de eeuw oproepen.”
Eigen technieken
Het werken met olieverf op neteldoek of de naïeve ingekleurde
stempeltechniek van het Chinese behang sprak de
kunstenaars niet aan. Daarom zijn zij gaan experimenteren
met diverse technieken en materialen. Voor de ondergrond
kwamen ze al snel uit op vliesbehang, want dat is mooi
glad, sterk en laat zich goed verwerken. Het duo stak veel
tijd in onderzoek naar verschillende verfsoorten en pigmenten.
Uiteindelijk bleek dat gewone muurverf een prima basis
vormt om met de hand schilderingen aan te brengen. Muurverf
is minder fijn dan olieverf en vergt een andere wijze
van bewerking maar het roept een verrassende contemporaine
sfeer op door zijn frisse kleuren en matte uitstraling.
De kunstenaars werken ook echt als duo aan één behangsel.
Snijder: “ hierdoor ontstaat een interessante mix waarbij
het decoratieve oogpunt altijd streng bewaakt wordt.
Onze behangsels zijn geen kunstwerken. Van primair belang
is dat het moet passen in de ruimte waarvoor het gemaakt
wordt”. Net als bijvoorbeeld Nederlands bekendste behangschilder
Jurriaan Andriessen (1742-1819) maken Snijder en
Gimenes vooraf gedetailleerde schetsen en soms een
maquette om de klant een goed inzicht te geven van het
eindproduct. Gimenes: “Dat is heel belangrijk, het schilderen
van behang is een zeer nauwkeurig proces waar kleuren,
vormen en lichtval goed op elkaar moeten aansluiten.
Het is vooral een arbeidsintensieve ambacht. Het vraagt
veel toewijding en passie voor het product.”
Metamorfose
Ondanks alle belangstelling uit binnen- en buitenland zit
het duo niet stil en blijven ze hun technieken verder ontwikkelen.
Zodoende is een aantal handgeschilderde voorstellingen
onlangs uitgebracht op drukpapier en verkrijgbaar
in rollen als unieke panelen die onderling te
combineren zijn tot een panoramische tuinen van papier.
Snijder: “Op deze manier trachten wij onze behangsels toegankelijk
te maken voor een breder publiek om zo onze
ervaringen met zoveel mogelijk mensen te delen. Na het
voltooien van een opdracht zien we telkens weer hoe de
hele ruimte een metamorfose ondergaat. De sfeer en ambiance
die de ruimten door geschilderde behangsels krijgen
is adembenemend. Zelfs voor ons is het eindresultaat altijd
een bijzonder moment. Licht, kleur en vorm komen bij
elkaar en transformeren de wanden en geven het interieur
een eigen geschiedenis.”
Snijder&C0 zal deelnemen aan het ErfgoedEvent 2017 dat
van 5 t/m 7 april 2016 in Den Bosch zal plaatsvinden
Meer lezen over geschilderde behangsels?
J.H.P Heesters , Vier eeuwen behang. De geschiedenis van de wandbespanning
in Nederland, 1989.
Richard Harmanni, Jurriaan Andriessen, een schoon vergezicht, 2009.
Richard Harmanni, Papieren behang: een rijke geschiedenis, 2007.
No comments:
Post a Comment